Sint-Maarten vieren: een betoverende traditie vol lampionnen, liedjes en snoep. Ontdek de betekenis en gezelligheid voor jong en oud in Brabant.
Sint-Maarten staat voor volwassenen vooral gelijk aan het kopen van veel snoep en het wachten tot de deurbel gaat. Voor de kinderen is het een feest dat begint met het maken van lampionnen op school. Op 11 november gaan ze vervolgens de buurt in, waar ze in het donker liedjes zingen om het snoep in ontvangst te nemen dat de buren hebben klaargelegd. Maar waar komt deze traditie eigenlijk vandaan?
Het verhaal van Sint-Maarten
De viering van Sint-Maarten heeft zijn wortels in het leven van Martinus van Tours, ook wel Sint-Maarten genoemd, een heilige uit de vierde eeuw. Hij werd geboren als zoon van een Romeins soldaat in het huidige Hongarije en trad zelf in militaire dienst. Het meest beroemde verhaal over Martinus gaat over een gebeurtenis tijdens een koude winterdag, toen hij zijn mantel doormidden sneed om een arme bedelaar te beschermen tegen de kou. Deze daad van mededogen symboliseerde zijn vrijgevigheid en is nog altijd het centrale thema van de viering van Sint-Maarten.
Later in zijn leven werd Martinus bisschop in de Franse stad Tours. Op 11 november wordt zijn sterfdag herdacht door de Katholieke Kerk. In delen van Nederland en andere Europese landen, zoals Duitsland en België, gaan kinderen met lampionnen langs de huizen om snoep op te halen. Het gebruik van lampionnen symboliseert het licht dat Martinus bracht met zijn daad van mededogen en barmhartigheid.
Lampionnen en lichtjes
De lampionnentraditie zoals we die nu kennen, is in de loop der jaren geëvolueerd. Waar kinderen vroeger pompoenen of bieten uitholden en daarin een kaars plaatsten, maken ze tegenwoordig vaak lampionnen van papier. Op scholen en thuis knutselen kinderen lampionnen in allerlei kleuren en vormen, die symbool staan voor het licht dat Sint-Maarten bracht. Op de avond van 11 november trekken ze de straten in en zingen ze liedjes voor snoep en lekkernijen. Vooral in Noord-Brabant, Friesland en de Randstad is deze traditie populair.
Martinusvuur
In Friesland en Limburg is het gebruikelijk dat kinderen met hun lampionnen naar een groot vuur, ook wel het Martinusvuur genoemd, worden geleid. Deze vuren zouden zijn oorsprong hebben in Germaanse rituelen, waarbij men door het ontsteken van vuur vruchtbaarheid over veld en vee afriep. Het gebruik van licht en vuur had ook een beschermende functie; de Germanen geloofden dat het licht de boze geesten zou verdrijven en de afnemende zon zou ondersteunen.
Eeuwen heen
Het moderne Sint-Maartenfeest heeft zich in de twintigste eeuw ontwikkeld tot een feest voor jong en oud. Waar de traditie vroeger draaide om een bedeltocht door arme mensen, is het nu een feestelijk gebeuren waarbij kinderen snoep verzamelen door liedjes te zingen bij de voordeur. In de jaren twintig van de vorige eeuw werd het feest in verschillende Nederlandse steden steeds meer georganiseerd, met optochten en lampionnen. Deze nieuwe invulling zorgde ervoor dat de viering ook in rijkere buurten werd omarmd.
In sommige steden, zoals Utrecht, wordt Sint-Maarten nog steeds op grote schaal gevierd. In Utrecht, waar Sint-Maarten de patroonheilige is, vindt jaarlijks een grote parade plaats en wordt er een vuurevenement georganiseerd. Ook andere plaatsen in Noord-Brabant en Friesland hebben hun eigen invulling van het feest, vaak met lokale tradities en gewoonten die van generatie op generatie worden doorgegeven.
In de loop der tijd is het religieuze aspect van Sint-Maarten steeds meer op de achtergrond geraakt. De viering draait nu vooral om het gevoel van saamhorigheid en vrijgevigheid. In veel wijken organiseren buurtbewoners gezamenlijk activiteiten rond Sint-Maarten, waarbij kinderen met hun lampionnen samen op pad gaan. Voor volwassenen is het vooral een kans om snoep klaar te zetten en de buurtkinderen in het donker te zien zingen met hun vrolijk verlichte lampionnen.
In Noord-Brabant en Friesland wordt het feest zowel door katholieken als niet-katholieken gevierd. Ook andere provincies zoals Noord-Holland, Limburg en Groningen hebben eigen vieringen en optochten. De viering verbindt families en vrienden, en herinnert jong en oud aan de waarden van delen en zorg voor anderen, net zoals Sint-Maarten ooit zorg droeg voor de arme bedelaar.
Traditie van Sint-Maarten
Sint-Maarten is een traditie die ieder jaar weer kleur en warmte brengt in de straten van Nederlandse dorpen en steden. Van oorsprong een katholieke viering, is het feest inmiddels een moment geworden van licht en verbondenheid, waarin kinderen leren over de kracht van delen en het belang van gemeenschap. Met hun lampionnen, liedjes en vrolijke gezichten houden ze de oude traditie van Sint-Maarten levend, en zorgen ze voor een moment van vreugde voor de hele buurt.