Ontdek waarom de klok dit weekend achteruit gaat en de impact van de wintertijd op slaap en gezondheid. Blijft de klokwisseling nog bestaan in de EU?
Komend weekend is het weer tijd om de klok een uur achteruit te zetten. De wintertijd begint en daarmee worden de dagen korter, en de ochtenden iets lichter. In de nacht van zaterdag op zondag, om 03.00 uur, gaat de klok een uur achteruit. De wintertijd, die ieder jaar op de laatste zondag van oktober begint, betekent dat we een uurtje langer mogen slapen.
Waarom de klok verzetten?
In de wintertijd gaan we terug naar de standaardtijd, wat een uur extra licht in de ochtend oplevert. Deze regeling, waarbij we in de zomer een uur vooruit gaan en in de winter weer terug, is in veel landen in de twintigste eeuw ingevoerd, voornamelijk om energie te besparen. In Nederland werd de zomertijd in 1977 opnieuw ingevoerd, nadat deze tijdens de oliecrisis als energiebesparende maatregel werd gezien. De Europese Commissie stelde echter in 2018 voor om het verzetten van de klok af te schaffen, maar tot nu toe is daarover geen overeenstemming bereikt binnen de Europese Unie.
Effecten op slaap en gezondheid
Het terugzetten van de klok naar de wintertijd heeft verschillende effecten op slaap en gezondheid, afhankelijk van iemands persoonlijke ritme. Voor velen is het omschakelen naar wintertijd minder verstorend dan de overgang naar zomertijd, omdat de biologische klok iets langer is dan 24 uur. Dit maakt het voor de meeste mensen makkelijker om een uur terug te gaan dan om een uur vooruit te gaan. Toch geven tegenstanders aan dat het twee keer per jaar aanpassen van de klok hun biologische ritme verstoort, wat kan leiden tot slaapproblemen, vermoeidheid en zelfs gezondheidsproblemen.
Geschiedenis van zomer- en wintertijd
De zomertijd werd voor het eerst officieel ingevoerd in de Verenigde Staten tijdens de Eerste Wereldoorlog, in 1918. De gedachte achter deze maatregel was destijds energie besparen, door beter gebruik te maken van het daglicht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de zomertijd weer toegepast, maar daarna afgeschaft in periodes van vrede. In de jaren zeventig, tijdens de wereldwijde energiecrisis, kwam de zomertijd weer terug in verschillende Europese landen, waaronder Nederland. Sindsdien verzetten we twee keer per jaar de klok.
Klok verzetten in 2024
De wintertijd begint altijd op de laatste zondag van oktober, wat in 2024 op 26 oktober valt. Officieel gaat de klok dan om 03.00 uur ’s nachts een uur terug naar 02.00 uur, wat betekent dat het in de ochtend weer iets eerder licht is. In het voorjaar gaat de zomertijd op de laatste zondag van maart weer in. In 2024 gebeurt dit op 31 maart om 02.00 uur, wanneer de klok dan een uur vooruit wordt gezet en de dagen weer langer lijken.
Discussie over het verzetten van de klok
De zomer- en wintertijd zorgen al jaren voor debat. De Europese Commissie heeft onderzoek gedaan en ontving in 2018 ruim 4,5 miljoen reacties, waarvan het overgrote deel, 84 procent, graag de klokverzettingen zou zien verdwijnen. Vooral mensen die last hebben van een verstoord slaapritme, willen van het tweemaal per jaar verzetten van de klok af. Tegenstanders van de zomertijd wijzen op de nadelige effecten die het vooruitzetten van de klok in de lente kan hebben, zoals slaapproblemen en vermoeidheid, die uiteindelijk hun weerslag kunnen hebben op de gezondheid.
Wintertijd of zomertijd als standaardtijd?
Veel experts stellen voor om de wintertijd als standaardtijd te behouden, omdat dit dichter bij het natuurlijke dag- en nachtritme ligt. In de winter is het al donker genoeg, en door het extra uur licht in de ochtend passen mensen zich vaak makkelijker aan deze tijd aan. De zomertijd werd oorspronkelijk ingevoerd om te voorkomen dat de zon in de zomer rond 04.00 uur al opkwam. Maar onderzoeken wijzen inmiddels uit dat dit voor veel mensen slaapproblemen veroorzaakt en dat een stabiele wintertijd gezonder zou zijn.
Toekomst van zomer- en wintertijd in Europa
In 2018 kwam de Europese Commissie met het voorstel om de klokverzettingen af te schaffen en landen zelf de keuze te laten tussen zomer- of wintertijd. Het Europarlement ging in 2019 akkoord, maar de EU-landen hebben tot nu toe geen overeenstemming bereikt over de uitvoering. Nederland en andere EU-landen wachten voorlopig af wat buurlanden besluiten, aangezien er een gezamenlijke aanpak gewenst is om verschillen in tijdzones te voorkomen. Tot die tijd blijft het voor de meeste Europeanen een vertrouwd ritueel: twee keer per jaar de klok verzetten.
Dit weekend gaat de wintertijd in. Zondag om 03.00 uur gaat de klok een uur terug. Lees meer over de effecten, geschiedenis en toekomst van zomer- en wintertijd.